کۆمەڵێك زانیاری دەربارەی قورئانی پیرۆز پ/ خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿لِإِيلَافِ قُرَيْشٍ ١ إِيلَافِهِمْ رِحْلَةَ الشِّتَاءِ وَالصَّيْفِ ٢﴾ . . . قُرَيْش.
لەو ئایەتە پیرۆزەدا مەبەست لە ﴿رِحْلَةَ الشِّتَاءِ وَالصَّيْفِ﴾ چیە؟
و/ واتە: هاتو و چۆی (قورەیش): کاروانیان لە زستاندا دەڕۆیشت بۆ (یەمەن) و لە هاوینیشدا بەرەو (شام) دەڕۆیشت بۆ بازرگانی و دابین کردنی بژێوی.
پ/ خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿وَأَذِّن فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجَالًا وَعَلَىٰ كُلِّ ضَامِرٍ يَأْتِينَ مِن كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ ٢٧﴾ ألحجّ.
لەو ئایەتە پیرۆزەدا مەبەست لە ﴿وَأَذِّن فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ﴾ ئەوەیە: بانگی خەڵکی بکەو جاڕ بدە لە ناویاندا با بێن بۆ حەج.
ئایا دەزانی خودای گەورە فەرمان بەکێ دەکات کە بانگی خەڵکی بکات بۆ حەج؟
و/ فەرمان بە پێغەمبەر ئیبراهیم (عَلَيهِ السَّلَام) دەکات.
پ/ لە سورەتیکی قورئانی پیرۆزدا باسی ئەوە کراوە کەخودای گەورە تەوبەو پەشیمانی لە کەسانێک وەرناگرێ، ئەو سورەتە کامەیە و ئەو کەسانە کێن؟
و/ سورەتی ألنِّسَاء ئایەتی (١٨)، خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿وَلَيْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئَاتِ حَتَّىٰ إِذَا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ إِنِّي تُبْتُ الْآنَ وَلَا الَّذِينَ يَمُوتُونَ وَهُمْ كُفَّارٌ ۚ أُولَـٰئِكَ أَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَابًا أَلِيمًا ١٨﴾ ألنِّسَاء.
واتە: تەوبەو پەشیمانی بۆ ئەوانە نییە کە بەردەوامن لەسەر گوناح و تاوان، تا ئەو کاتەی مردن یەخەی دەگرێ، دەڵێ: بێگومان من لەو کارانەم پەشیمانم و من لە ئێستەوە تەوبەم کرد، وە تەوبە لەوانەش وەرناگیرێ کە بە کافری دەمرن، بۆ ئەو جۆرە تاوانبارانە هەموویان سزایەکی بە ئێشمان ئامادە کردووە.
پ/ هۆیەکی تایبەتی هەیە بۆ ئەوەی هەر ئایەتێکی قورئان دابەزێ؟
و/ نەخێر، بەڵکو زۆر لە ئایەتەکانی قورئانی پیرۆز بەبی هۆ دابەزیون.
پ/ سوودی زانینی هۆی دابەزین ـــ سبب النزول ـــ ی ئایەت چیە؟
و/ بۆ تێگەیشتنی ئایەتەکە سوودی هەیەو یارمەتیدەرە بۆ شیکردنەوەی مانای ئایەتەکە.
پ/ خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿فَلَمَّا آسَفُونَا انتَقَمْنَا مِنْهُمْ فَأَغْرَقْنَاهُمْ أَجْمَعِينَ ٥٥﴾ ألزُّخْرُف.
هەموو وشەیەکی (اسف) لە قورئانی پیرۆزدا بە مانای (غەمباری) دێت، تەنها لەو ئایەتە پیرۆزەدا نەبێت، مانایەکی دیکەی هەیە! چیە؟
و/ ﴿آسَفُونَا﴾: تووڕەیان کردین.
خودای گەورە دەفەرموێ: جا کاتێك ئێمەیان تووڕە کردو ڕقی ئیمەیان هەستان بە کارە خراپەکانیان، تۆڵەمان لێسەندن و هەموویانمان لە (ڕووباری نیل)دا خنکاند. ئیمامی ئەحمەد (رَحِمَهُ الله) ئەم فەرموودەیە دێنێت:
« عَنْ عُقْبَةَ بْنِ عَامِرٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: "إِذَا رَأَيْتَ اللَّهَ تَعَالى يُعْطِي الْعَبْدَ مِنَ الدُّنْيَا مَا يُحِبُّ وَهُوَ مُقِيمٌ عَلَى مَعَاصِيهِ فَإِنَّمَا ذَلِكَ مِنْهُ اسْتِدْرَاجٌ"»، ثُمَّ تَلَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ:
﴿فَلَمَّا آسَفُونَا انتَقَمْنَا مِنْهُمْ فَأَغْرَقْنَاهُمْ أَجْمَعِينَ ٥٥﴾ ألزُّخْرُف.
رواه الإمام احمد وصححه الألباني في "السلسلة الصحيحة (٤١٤).
واتە: «عوقبەی کوڕی عامر (رَضِيَ اللهُ عَنهُ) دەڵێ: پێغەمبەری خودا (صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ) فەرموویەتی: کاتێک دیتت خوا دەبەخشێ بە بەندە، هەرچی حەز بکات، لە هەمان کاتیشدا بەردەوام بوو لە سەر گوناح و تاوان، ئەوە بەڕاستیی (ئیستدراج)ەو وردە وردە سەر خستنیەتی و بەخۆی نازانێ، تا تۆلەی لێدەکاتەوە»، پاشان ئەو ئایەتەی ﴿فَلَمَّا آسَفُونَا﴾ ی خوێندەوە.
پ/ خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿أَيْنَمَا تَكُونُوا يُدْرِككُّمُ الْمَوْتُ وَلَوْ كُنتُمْ فِي بُرُوجٍ مُّشَيَّدَةٍ ۗ . . . ٧٨﴾ ألنِّسَاء.
هەموو وشەیەکی ﴿الْبُرُوجِ﴾ لە قورئانی پیرۆزدا بە مانای (ئەستێرەو هەسارەی گەورە) دێت، تەنها لەو ئایەتە پیرۆزەدا نەبێت، مانایەکی دیکەی هەیە! چیە؟
و/ ﴿بُرُوجٍ﴾: کۆشک و قەڵا.
پ/ خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿أَتَدْعُونَ بَعْلًا وَتَذَرُونَ أَحْسَنَ الْخَالِقِينَ ١٢٥﴾ ألصَّافَّات.
هەموو وشەیەکی (بَعْل) لە قورئانی پیرۆزدا بە مانای (مێرد) دێت، تەنها لەو ئایەتە پیرۆزەدا نەبێت، مانایەکی دیکەی هەیە! چیە؟
و/ ﴿بَعْلًا﴿: بتی (بعل)، بتێکی گەورە بوو.
واتە: ئێوە هاناو هاوار و نزا بۆ ــ بەعل ــ دەبەن و، دەست لە چاکترین و جوانترین دروستکاران هەڵدەگرن؟!
پ/ خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿ . . . لِيَجْعَلَ اللَّـهُ ذَٰلِكَ حَسْرَةً فِي قُلُوبِهِمْ ۗ . . .١٥٦﴾ آلِ عِمْرَان.
هەموو وشەیەکی (حَسْرَة) لە قورئانی پیرۆزدا بە مانای (پەشیمانی) دێت، تەنها لەو ئایەتە پیرۆزەدا نەبێت، مانایەکی دیکەی هەیە! چیە؟
و/ ﴿حَسْرَةً﴾: خەفەت و ناخۆشی.
واتە: بۆ ئەوەی خوا ئەوە بکاتە خەفەت و ناخۆشی لە دڵیاندا.
پ/ خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿فَعَسَىٰ رَبِّي أَن يُؤْتِيَنِ خَيْرًا مِّن جَنَّتِكَ وَيُرْسِلَ عَلَيْهَا حُسْبَانًا مِّنَ السَّمَاءِ فَتُصْبِحَ صَعِيدًا زَلَقًا ٤٠﴾ ألكَهف.
هەموو وشەیەکی (حُسْبَان) لە قورئانی پیرۆزدا بە مانای (ئەندازەو حسێب) دێت، تەنها لەو ئایەتە پیرۆزەدا نەبێت، مانایەکی دیکەی هەیە! چیە؟
و/ ﴿حُسْبَانًا﴾: بەڵا.
واتە: دوور نییە پەروەردگارم لە باخەکەی تۆ چاکترم پێ ببەخشێت، من دەوڵەمەند بکا و تۆ هەژار، وە سزاو بەڵایەکیش لە ئاسمانەوە بۆ باخەکەت بنێرێت و ببێتە زەوییەکی ڕووت و خلیسک و وشک.
پ/ خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿فَسَاهَمَ فَكَانَ مِنَ الْمُدْحَضِينَ ١٤١﴾ ألصَّافَّات.
هەموو وشەیەکی (ألدحض) لە قورئانی پیرۆزدا بە مانای (بەتاڵ کردنەوەو، لەناوبردن) دێت، تەنها لەو ئایەتە پیرۆزەدا نەبێت، مانایەکی دیکەی هەیە! چیە؟
و/ ﴿الْمُدْحَضِينَ﴾: سەرنەکەوتووەکان، دۆڕاوەکان.
واتە: (پێغەمبەر يُونُس ــ عَلَيهِ السَّلَام) بە ناچاری بەشداری قورعەی کرد، لە ڕیزی ئەوانەدا بوو کە لە قورعەکەدا سەرنەکەوتن.
پ/ خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿سَيَقُولُونَ ثَلَاثَةٌ رَّابِعُهُمْ كَلْبُهُمْ وَيَقُولُونَ خَمْسَةٌ سَادِسُهُمْ كَلْبُهُمْ رَجْمًا بِالْغَيْبِ ۖ . . . ٢٢﴾ ألكَهف.
هەموو وشەیەکی (ألرَجْم) لە قورئانی پیرۆزدا بە مانای (بەردباران کردن) دێت، تەنها لەو ئایەتە پیرۆزەدا نەبێت، مانایەکی دیکەی هەیە! چیە؟
و/ ﴿رَجْمًا بِالْغَيْبِ﴾: قسەی بێ بەڵگە، گومان، ظَنّ.
واتە: جا (دەربارەی یارانی ئەشکەفت) لە ئاییندەدا دەڵێن: سێ کەسن و چوارەمیان سەگەکەیانە، هەندیکی دی دەڵین: پێنجن و شەشەمیان سەگەکەیانە، ئەوانە هەر لەخۆیانەوە بێ بەلگە قسە دەکەن و دوای خەیاڵات کەوتوون و دەست لە کاری نادیار دەدەن.
پ/ خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿وَحَنَانًا مِّن لَّدُنَّا وَزَكَاةً ۖ وَكَانَ تَقِيًّا ١٣﴾ مَريَم.
هەموو وشەیەکی (زَكَاة) لە قورئانی پیرۆزدا بە مانای (زەکات، ئەو زەکاتەی لەسەر پارەو و موڵک ... هتد) دێت، تەنها لەو ئایەتە پیرۆزەدا نەبێت، مانایەکی دیکەی هەیە! چیە؟
و/ ﴿زَكَاةً﴾: پاکژی، پاك و خاوێنی.
واتە: (پێغەمبەر يَحيَى ــ عَلَيهِ السَّلَام)، دڵ و دەروونێکی پڕ لە سۆزو خۆشەویستی و پاکژی هەبوو کە لەلایەن خۆمانەوە پێمان بەخشیبوو، وە ئەو زۆر خواناس و پارێزگار بوو.
پ/ خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿إِذْ جَاءُوكُم مِّن فَوْقِكُمْ وَمِنْ أَسْفَلَ مِنكُمْ وَإِذْ زَاغَتِ الْأَبْصَارُ وَبَلَغَتِ الْقُلُوبُ الْحَنَاجِرَ وَتَظُنُّونَ بِاللَّـهِ الظُّنُونَا ١٠﴾ ألأحزاب.
هەمو (زَيْغ) لە قورئانی پیرۆزدا بە مانای (لاری و لادان، لاڕێ) دێت، تەنها لەو ئایەتە پیرۆزەدا نەبێت، مانایەکی دیکەی هەیە! چیە؟
و/ ﴿زَاغَتِ الْأَبْصَارُ﴾: چاوەکان ئەبڵەق بوون، چاوەکان زەق بوون بەبێ تروکاندن.*
واتە: کاتێک دوژمنان هێرشیان بۆ هێنان لە سەرووتانەوەو لە خوارتانەوە (چواردەوری مەدینەیان گرت) وە چاوەکان ئەبڵەق بوون و دڵەکان (لە ترسدا) گەیشتبوونە گەروو، وە گومانی جۆربەجۆرتان بە خوا دەبرد.
پ/ خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿وَمَا جَعَلْنَا أَصْحَابَ النَّارِ إِلَّا مَلَائِكَةً ۙ . . . ٣١﴾ ألمُدَّثِّر.
هەموو وشەیەکی (أَصْحَابَ النَّار) لە قورئانی پیرۆزدا بە مانای (نیشتەجێ‌ی دۆزەخ) دێت، تەنها لەو ئایەتە پیرۆزەدا نەبێت، مانایەکی دیکەی هەیە! چیە؟
و/ ﴿أَصْحَابَ النَّارِ﴾: کارگوزارانی دۆزەخ، خەزەنەی دۆزەخ، کاربەدەستی دۆزەخ.
واتە: جا ئیمە وەنەبێت کارگوزارانی دۆزەخمان لە کەسانی دی جگە لە فریشتە بەدی هێنابێت.
پ/ خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿ . . . وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّـهِ النَّاسَ بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لَّهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِيَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ يُذْكَرُ فِيهَا اسْمُ اللَّـهِ كَثِيرًا ۗ . . . ٤٠﴾ ألمُدَّثِّر.
هەموو وشەیەکی (صَلاة) لە قورئانی پیرۆزدا بە مانای (نوێژو دوعا) دێت، تەنها لەو ئایەتە پیرۆزەدا نەبێت، مانایەکی دیکەی هەیە! چیە؟
و/ ﴿صَلَوَاتٌ﴾: کەنیس ـ ی جوولەکان، گەنشتەی جوولەکان.
واتە: سوننەتی خوا وایە کە: ئەگەر خوا خەڵی نەدا بە یەکداو، حەق دژی بەتاڵ نەوەستێت، فەرمانی جیهادی نەدابا، هەرچی دێرو پەرستگەی گۆشە گیران (رهبان)و گەنشتەی جوولەکان و، مزگەفتی موسڵمانان ــ کە ناوی خودایان زۆر تێدا دەبرێ ــ وێران دەکران، (واتە: بێ بڕوایان زاڵدەبوون بەسەر تەواوی ئایینە ئاسمانیەکانداو گشت پەرستگەکانیشیان وێران دەکرد).
پ/ خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿اللَّـهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۚ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَاةٍ فِيهَا مِصْبَاحٌ ۖ الْمِصْبَاحُ فِي زُجَاجَةٍ ۖ . . . ٣٥﴾ ألنُّور.
هەموو وشەیەکی (مِصْبَاح) لە قورئانی پیرۆزدا بە مانای (ئەستێرە، هەسارە) دێت، تەنها لەو ئایەتە پیرۆزەدا نەبێت، مانایەکی دیکەی هەیە! چیە؟
و/ ﴿مِصْبَاحٌ﴾:
واتە: هەر خودایە نوورو رووناکی ئاسمانەکان و زەویی، نموونەی نوورو رووناکی ئەو خودایە، وەك تاقێکە کە چرایەکی گەورەی پرشنگداری پڕ نووری تێدا هەڵکرابێت، چراکەش لەناو چارچێوەیەکی پاکی درەوشاوەی شووشەیەکدا بێت.
پ/ خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿فَكُلِي وَاشْرَبِي وَقَرِّي عَيْنًا ۖ فَإِمَّا تَرَيِنَّ مِنَ الْبَشَرِ أَحَدًا فَقُولِي إِنِّي نَذَرْتُ لِلرَّحْمَـٰنِ صَوْمًا فَلَنْ أُكَلِّمَ الْيَوْمَ إِنسِيًّا ٢٦﴾ مَريَم.
هەموو وشەیەکی (صَوْمْ) لە قورئانی پیرۆزدا بە مانای (بەڕۆژی بوون) دێت، تەنها لەو ئایەتە پیرۆزەدا نەبێت، مانایەکی دیکەی هەیە! چیە؟
و/ ﴿صَوْمًا﴾: بێ دەنگی.
واتە: (لەو فەریکە خورمایە) بخۆو لەو ئاوەیش بخۆرەوە، دەروونت ئاسوودەبێ، ئینجا هەر کەسێکیشت دی و پرسیاری ئەم منداڵەی لێکردی، بە هیماو ئاماژە تێی بگەیەنەو پێی بڵی: بەڕاستی من بۆ خودای بەبەزەیی بڕیاری بێ دەنگیم داوەو نەزرم کردووە، کە ئەمڕۆ لەگەڵ هیچ کەسێکدا قسە نەکەم، (ئەو کوڕەش خۆی گفتوگۆتان لەگەڵ دەکاو وەڵامتان دەداتەوە)!
پ/ خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿الْحَمْدُ لِلَّـهِ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَجَعَلَ الظُّلُمَاتِ وَالنُّورَ ۖ . . . ١﴾ ألأَنْعَام.
هەموو وشەیەکی (الظلمات والنور) لە قورئانی پیرۆزدا بە مانای (کوفرو شیرک وئیمان و باوەڕ) دێت، تەنها لەو ئایەتە پیرۆزەدا نەبێت، مانایەکی دیکەی هەیە! چیە؟
و/ ﴿الظُّلُمَاتِ وَالنُّورَ﴾: تاریکی شەوو ڕووناکی ڕۆژ.
واتە: هەموو جۆرە سوپاس و ستایشێک تەنهاو تەنها بۆ ئەو خودایەی کە ئاسمانەکان و زەویی بەدیهێنا، وە تاریکی‌یەکان و ڕووناکیشی داهێنا.
پ/ خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿وَجَعَلُوا لِلَّـهِ شُرَكَاءَ الْجِنَّ وَخَلَقَهُمْ ۖ وَخَرَقُوا لَهُ بَنِينَ وَبَنَاتٍ بِغَيْرِ عِلْمٍ ۚ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَىٰ عَمَّا يَصِفُونَ ١٠٠﴾ ألأنْعَام.
هەموو وشەیەکی (خَرَقَ) لە قورئانی پیرۆزدا بە مانای (کون کردن) دێت، تەنها لەو ئایەتە پیرۆزەدا نەبێت، مانایەکی دیکەی هەیە! چیە؟
و/ ﴿وَخَرَقُوا﴾: درۆو بوختان، بە ناحەق.
واتە: (چەندە مایەی سەرسوڕمانە کە موشریکەکان) هاوبەشانێکیان بریار داوە بۆ خوا کە جنۆکەن، خۆ دەشزانن کە تەنها خوا بۆ خۆی دروستیکردوون، وە هەر بە نەزانی خۆیان‌و، بە درۆو دەلەسە کوڕو کچیان دایە پاڵی خوا، پاک و بێگەردی بۆ خوا لەوەی کە ئەو بێ بڕوایانە ئەو شتانە دەدەنە پاڵی.
پ/ لە بارەی دیلەکانی جەنگی (بەدر) ئایەتێکی قورئانی پیرۆز هاوڕابوو لە گەل بۆچوونی عمر ــ ی کوری خطّاب (رَضِيَ اللهُ عَنهُ)، ئەو ئایەتە چیە؟
و/ ئایەتی ژمارە (٦٧ و ٦٨)ی سورەتی ألأنفال، خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿مَا كَانَ لِنَبِيٍّ أَن يَكُونَ لَهُ أَسْرَىٰ حَتَّىٰ يُثْخِنَ فِي الْأَرْضِ ۚ تُرِيدُونَ عَرَضَ الدُّنْيَا وَاللَّـهُ يُرِيدُ الْآخِرَةَ ۗ وَاللَّـهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ ﴿٦٧﴾ لَّوْلَا كِتَابٌ مِّنَ اللَّـهِ سَبَقَ لَمَسَّكُمْ فِيمَا أَخَذْتُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ ٦٨﴾ ألأنفال.
واتە: بە هیچ پێغەمبەرێک ڕێ نەدراوە کە دیلی (لە دوژمنان) هەبێ، هەتا هێزو دەستەڵات بەدەست دەگرێ، ئێوە دەتانەوێ لەززەت و کاڵای دنیاتان دەستکەوێ (لە وەرگرتنی بریتیدا "فِديَة")، وە خواش (پاداشتی) رۆژی دوایی دەوێ (بۆ ئێوە)، وە خوا باڵادەست و دانایە. خۆ ئەگەر پێشتر لە خواوە بڕیارێک دەرنەچووبا (کە مرۆڤ هەتا پەیامی خوای پێنەگات خوا سزای نادات)، لەو (بریتی وەرگرتنەتاندا لە بەرامبەر ئازادکردنی دیلەکانەوە)، ئەوە سزایەکی زۆر گەورەتان تووش دەبوو.
هۆی هاتنە خوارەوەی ئایەتەکان: الإمام أبو عبد الله محمد بن عبد الله الحاكم النيسابوري (رَحِمَهُ الله) گیڕاویەتی‌یەوە کە عبدالله ـ ى کوری عمر (رَضِيَ اللهُ عَنهُ) دەڵێت: پێغەمبەری خوا (صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ) پرس و ڕاوێژی کرد بە أبوبكر (رَضِيَ اللهُ عَنهُ) دەربارەی دیلەکانی غەزای بەدر، ئەویش گوتی من پێم چاکە فیدیەو بریتیان لێ وەربگیرێ، وە ڕاوێژی کرد بە عمر ــ ی کوری خطّاب (رَضِيَ اللهُ عَنهُ) ئەویش گوتی بیان کوژە، عبدالله (رَضِيَ اللهُ عَنهُ) دەڵێ: پێغەمبەری خوا (صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ) بریتی لێ وەرگرتن ئەوسا خوای گەورە ئەو ئایەتەی ناردە خوارەوە، عبدالله (رَضِيَ اللهُ عَنهُ) دەڵێ: پێغەمبەر (صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ) بە عمر ــ ی کوری خطّاب (رَضِيَ اللهُ عَنهُ)ی فەرموو: نزیك بوو سزایەکمان تووش ببێت لەوەدا کە پێچەوانەی ڕای تۆ بووین.
پ/ خودای گەورە فەرمان دەکات کە بەندەو منداڵەکان (کە هێستا نەگەیشتوونەتە تەمەنی هەرزەکاری)، فێری ئەوە بکرێن کە لە سێ کاتدا مۆڵەت وەربگرن بۆ چوونە ژووری نوستنی ژن و میرد، ئەو کاتانە کامانەن؟
و/ یەکەم: لە پێش نویژی بەیانیدا (دیارە لەو کاتەدا مرۆڤ خۆی کردیتەوە بۆ حەوانەوە). دووەم: نیوەڕۆیان، کاتی جل و بەرگتان دادەنێن بۆ ئیسراحەت. سێ‌یەم: لە پاش نوێژی خەوتنان. دەبێ مۆلەت وەرگرن. خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لِيَسْتَأْذِنكُمُ الَّذِينَ مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ وَالَّذِينَ لَمْ يَبْلُغُوا الْحُلُمَ مِنكُمْ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ ۚ مِّن قَبْلِ صَلَاةِ الْفَجْرِ وَحِينَ تَضَعُونَ ثِيَابَكُم مِّنَ الظَّهِيرَةِ وَمِن بَعْدِ صَلَاةِ الْعِشَاءِ ۚ . . . ٥٨﴾ ألنُّور.
پ/ ژمارەی باڵندەکان چەندن کە خودای گەورە فەرمانی کرد بە پێغەمبەر ئیبراهیم (عَلَيهِ السَّلَام) لەسەر لووتکەی شاخەکان دایبنێت؟
و/ ژمارەیان: چوار باڵندە بوو. خودای گەورە دەفەرموێ:
﴿وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ أَرِنِي كَيْفَ تُحْيِي الْمَوْتَىٰ ۖ قَالَ أَوَلَمْ تُؤْمِن ۖ قَالَ بَلَىٰ وَلَـٰكِن لِّيَطْمَئِنَّ قَلْبِي ۖ قَالَ فَخُذْ أَرْبَعَةً مِّنَ الطَّيْرِ فَصُرْهُنَّ إِلَيْكَ ثُمَّ اجْعَلْ عَلَىٰ كُلِّ جَبَلٍ مِّنْهُنَّ جُزْءًا ثُمَّ ادْعُهُنَّ يَأْتِينَكَ سَعْيًا ۚ وَاعْلَمْ أَنَّ اللَّـهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ ٢٦٠﴾ ألبَقَرَة.